Toplu İşçi Çıkarma

A.    YASAL DUZENLEME

4857 Sayılı İs Kanunun 29. Maddesinde "Toplu İşçi Çıkarma" düzenlenmiştir.  İşveren; ekonomik, teknolojik, yapısal ve benzeri işletme, işyeri veya işin gerekleri sonucu toplu işçi çıkarmak istediğinde, bunu en az otuz gün önceden bir yazı ile, işyeri sendika temsilcilerine, ilgili Çalışma ve İş Kurumu il müdürlüğüne ve Türkiye İş Kurumuna  bildirir. 

İşyerinde çalışan işçi sayısı:

a)     20 ile 100 işçi arasında ise, en az 10 işçinin,

b)     101 ile 300 işçi arasında ise, en az yüzde on oranımda işçinin,

c)     301 ve daha fazla ise, en az 30 işçinin,

işine 17. Madde (Süreli, bildirimli, öneli fesih) uyarınca ve bir aylık süre içinde aynı tarihte veya farklı tarihlerde son verilmesi toplu işçi çıkarma sayılır. 

Sendika temsilcilerine, ilgili Çalışma ve Is Kurumu il müdürlüğüne ve Türkiye Is Kurumuna yapılacak bildirimde işçi çıkarmanın sebepleri, bundan etkilenecek işçi sayısı ve  grupları ile işe son verme işlemlerinin hangi zaman diliminde gerçekleşeceğine ilişkin  bilgilerin bulunması zorunludur. 

Bildirimden sonra işyeri sendika temsilcileri ile işveren arasında yapılacak görüşmelerde,  toplu işçi çıkarmanın önlenmesi ya da çıkarılacak isçi sayısının azaltılması yahut çıkarmanın işçiler açısından olumsuz etkilerinin en aza indirilmesi konuları ele alınır.  Görüşmelerin sonunda, toplantının yapıldığını gösteren bir belge düzenlenir.

Fesih bildirimleri, işverenin toplu işçi çıkarma isteğini çalışma ve is kurumu müdürlüğüne  (İŞKUR) bildirmesinden otuz gün sonra hüküm doğurur.

İşyerinin bütünüyle kapatılarak kesin ve devamlı suretle faaliyete son verilmesi halinde,  işveren sadece durumu en az otuz gün önceden ilgili çalışma ve iş kurumu müdürlüğüne ve Türkiye İş Kurumuna bildirmek ve işyerinde ilan etmekle yükümlüdür. 

İşveren toplu isçi çıkarmanın kesinleşmesinden itibaren 6 ay içinde aynı nitelikteki is için yeniden işçi almak istediği takdirde nitelikleri uygun olanları tercihen ise çağırır.

İşveren toplu işçi çıkarılmasına ilişkin hükümleri 18 (Feshin geçerli sebebe dayandırılması), 19 (Sözleşmenin feshinde usul), 20 (Fesih bildirimine itiraz ve usulü) ve 21. (Geçersiz, " sebeple yapılan feshin sonuçları) madde hükümlerinin uygulanmasını engellemek amacıyla kullanamaz; aksi halde işçi bu maddelere göre dava açabilir. 

B.    TOPLU İŞÇİ ÇIKARMADA DİKKAT EDİLECEK USÜL VE ESASLAR 

1-     Hangi Çıkış Kodu İle Yapılan Feshin Toplu İşçi Çıkarma Sayılacağı

Genel olarak isten ayrılışı 04 koduyla yapılan çıkışlar, toplu çıkış kapsamında yer alır. Bu bağlamda toplu işten çıkarmanın mantığında madde 17 hükümlerine göre işten çıkartılacak  çalışanlar hesaba katılır.

Ancak; 

• İsçinin 24. madde çerçevesinde haklı nedenle fesihleri.

• işveren tarafından yapılan 25. maddeye ilişkin feshe

• ihtiyarı-zorunlu arabulucu anlaşmaları 

• ikale ile iş sözleşmelerinin sona erdirilmesi

• Deneme süreli is sözleşmesinin işverence feshi 

• Deneme süreli iş sözleşmesinin isçi tarafından feshi 

• Belirli süreli iş sözleşmesinin sona ermesi 

• Emeklilik (yaşlılık) veya toptan ödeme nedeniyle 

• Malulen emeklilik nedeniyle 

• Ölüm 

• İs kazası sonucu ölüm

• Askerlik 

• Kadın işçinin evlenmesi 

• Is Kanununun 17. Maddesi uyarınca İşçi TARAFINDAN YAPILAN fesihler Toplu işçi çıkarma kapsamında değerlendirilmeyecektir.

Toplu isçi çıkarımı konusunda yapılacak teftişlerde is sözleşmesinin sona ermesine ilişkin  belgeler ile bu belgelerin SGK çıkış kodları ile uyumlu olması gerekmektedir. 

2- Bildirim Yükümlülüğündeki 1 Ay Kavramını Nasıl Hesaplanacağı 

Toplu işçi çıkarmadan söz edebilmek için işçinin iş sözleşmesinin feshinin bir aylık süre içerisinde gerçekleştirilmesi gerekir. Buradaki 1 ay, ilk fesih tarihini izleyen günden itibaren hesaplanacak bir sonraki ayın aynı günüdür. Bu şekilde hesaplanacak bir aylık süredeki ilk fesih ile son fesih arasında maddede aranan sayıya ulaşılmışsa toplu işçi çıkarma var demektir. Dolayısıyla, işçinin işine İş Kanunu’nun 17 nci maddesi uyarınca ve bir aylık süre içinde aynı tarihte veya farklı tarihlerde son verilmesi halinde bir aylık sürenin başlangıç tarihi ilk çıkış tarihi dikkate alınarak belirlenmelidir. 

3- Yeni İşçi Alma Yasağı 

İşverenin toplu işçi çıkarılmasının kesinleşmesinden itibaren 6 ay içinde aynı nitelikteki iş için  yeniden işçi alması durumunda öncelikle işten çıkardığı işçilerden nitelikleri uygun olanları  çağırmasını öngörmüştür. Bu durumda işveren nitelikleri uygun olanlar tercihen işe çağırır.  Alt ay sonra ise geri alma yükümlülüğü ortadan kalkar.  Yine toplu işçi çıkarma işleminden itibaren 8 ay boyunca geçici isçi çalıştırılması yasaktır.

4- Toplu İşçi Çıkarma Kapsamında Sayılmayan Haller 

o   İşyerinin daimi kapatılması 

o   İşyerinin bütünüyle kapatılarak kesin ve sürekli şekilde faaliyetine son verilmesi halinde, işveren sadece durumu en az 30 gün önceden ilgili Çalışma ve is Kurumu il  Müdürlüğü’ne bildirmek ve ilan etmekle yükümlüdür. 

o   Mevsim ve kampanya işleri Toplu İşçi Çıkarma Kapsamında Sayılmaz, 

5- Toplu İsçi Çıkarma Hükümlerine Aykırılık Hallerini Kimin İnceleyeceği Ve Yaptırımı 

İşveren tarafından İŞKUR a yapılan toplu is çıkarma bildirimi sonrasında veya işçi şikayeti kapsamında İs Müfettişleri tarafından denetim yapılmaktadır.  Bu yükümlülüklere uyulmaması halinde işverene, isten çıkarılan her işçi için idari para cezası uygulanması öngörülmüştür. Bu ceza her işçi için 5.506,00 TL (2024 yılı) olarak belirlenmiştir.