Yurt Dışına Çıkış Yasağı

Yurt Dışına Çıkış Yasağı Nedir? Öğrenme ve Sorgulama

Yurt dışına çıkış yasağı, adli kontrol tedbirlerinden biri olup şüpheli veya sanığın yargılama sürecinden kaçmasını önlemek, delil karartmasını engellemek ve adil yargılamayı sağlamak amacıyla uygulanan geçici bir tedbirdir. Ceza Muhakemesi Kanununun 109/3(a). maddesinde öngörülmüş adli kontrol yükümlülüklerinden olan yurt dışına çıkış yasağı, şüpheli veya sanığın ülke sınırları dışına çıkmasının önlenmesini ifade etmektedir.

Adli kontrol tedbirlerinden biri olan yurt dışına çıkış yasağı, Ceza Muhakemesi Kanunu’nun (CMK) 109. maddesi uyarınca uygulanır. Tedbirin amacı, şüpheli veya sanığın denetim altında tutulması, yargılamanın selameti için sanığın ülke sınırları içinde kalmasını sağlamaktır. Ayrıca bu tedbir, kişinin delilleri yok etme, tanıkları etkileme ya da adil yargılamayı engelleme ihtimallerini minimize etmeyi amaçlar.

Yurt Dışı Yasağı Neden Verilir?

Ceza Muhakemesi Kanununun 109/3(a) maddesinde düzenlenen yurt dışına çıkış yasağı yükümlülüğü ile kanun koyucu, şüpheli veya sanığın yargılama aşamalarında hazır bulundurulmasını, yargılama esnasında delil olarak büyük önem taşıyan şüpheli veya sanık ifadesine başvurulabilmesi ve yargılama sonucu hükmedilecek cezanın uygulanabilmesini hedeflemektedir. Tutuklama tedbiri de aynı amaçlara hizmet etmekle birlikte çok daha büyük yoğunlukta kişi özgürlüğünden mahrumiyete yol açmaktadır. Dolayısıyla somut olayda tutuklama nedenlerinin oluşması ile birlikte adli kontrol yükümlülükleri değerlendirilecek ve ölçülülük ilkesi gereği adli kontrol yükümlülükleri ile amaca ulaşılabiliyorsa tutuklama kararı verilemeyecektir.

Yurt dışına çıkış yasağı, yargı sürecini güvence altına almak ve suç şüphesi altındaki kişinin yargı yetkisi dışına çıkmasını engellemek amacıyla alınır. Bu tedbir, şüpheli veya sanığın Türkiye dışına çıkarak yargılama sürecine zarar verebileceği durumlarda uygulanır. Özellikle kaçma riski veya delilleri karartma ihtimali bulunan durumlarda bu yasak tercih edilir.

Ayrıca, katalog suçlar kapsamında somut delillere dayanan kuvvetli şüpheler bulunması durumunda, kişinin yurt dışına çıkışını engellemek amacıyla bu tedbirin uygulanması mümkündür. Ancak bu karar, kişinin temel hak ve özgürlüklerini sınırladığı için ölçülü ve hukuka uygun olmalıdır.

Yurt Dışı Yasağı Hangi Durumlarda Konur?

Yurt dışına çıkış yasağı, şüpheli veya sanığın:

1. Kaçma riski bulunması,

2. Delilleri karartma ihtimali olması,

3. Tanıklara baskı yapma olasılığı gibi durumlarda uygulanır.

Bu tedbir, ceza soruşturması veya kovuşturması sürecinde alınır. Soruşturma aşamasında Sulh Ceza Hakimliği, kovuşturma aşamasında ise ilgili mahkeme tarafından verilir. Ayrıca, suçun niteliği ve delillerin durumu, yurt dışına çıkış yasağı uygulanmasında önemli bir rol oynar.

Suç Türü         İlgili Kanun Maddesi

Soykırım ve insanlığa karşı suçlar    TCK md.76, 77, 78

Göçmen kaçakçılığı ve insan ticareti TCK md.79, 80

Kasten adam öldürme suçu    TCK md.81, 82, 83

Kasten yaralama TCK md.86, fıkra 3, bent b, e ve f

Neticesi sebebiyle ağırlaşmış kasten yaralama TCK md.87

İşkence suçu   TCK md.94, 95

Cinsel saldırı suçu TCK md.102 (birinci fıkra hariç)

Çocukların cinsel istismarı    TCK md.103

Hırsızlık Suçu TCK md.141, 142

Gasp Suçu      TCK md.148, 149

Uyuşturucu veya uyarıcı madde imal ve ticareti TCK md.188

Suç işlemek amacıyla örgüt kurma   TCK md.220 (iki, yedi ve sekizinci fıkralar hariç)

Devletin Güvenliğine Karşı Suçlar   TCK md.302, 303, 304, 307, 308

Anayasal Düzene ve Bu Düzenin İşleyişine Karşı Suçlar    TCK md.309, 310, 311, 312, 313, 314, 315

Ateşli Silahlar ve Bıçaklar ile Diğer Aletler Hakkında Kanun’da silah kaçakçılığı 6136 s. Kanun, m.12

Bankalar Kanunu’nda zimmet          4389 s. Kanun, m.22/3-4

Kaçakçılıkla Mücadele Kanunu’nda tanımlanan ve hapis cezasını gerektiren suçlar 4926 s. Kanun

Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu’nda suçlar   2863 s. Kanun, m.68, 74

Orman Kanunu’nda kasten orman yakma     6831 s. Kanun, m.110/4-5

Toplantı ve Gösteri Yürüyüşleri Kanunu’ndaki suçlar         2911 s. Kanun, m.33

Terörle Mücadele Kanunu’ndaki suçlar        3713 s. Kanun, m.7/3

Yurt Dışı Yasağı Kararı Vermenin Şartları

Yurt dışına çıkış yasağı kararının verilebilmesi için şu şartlar aranır:

1. Kuvvetli suç şüphesi: Kişinin suç işlediğine dair somut delillerin varlığı gereklidir.

2. Tutuklama nedenleri: Şüpheli veya sanığın kaçma veya delilleri karartma gibi davranışlarda bulunabileceğine dair somut kanıtların bulunması şarttır.

3. Tutuklama yerine uygulanabilirlik: Tutuklama kararının ölçüsüz olacağı durumlarda adli kontrol tedbiri olarak yurt dışına çıkış yasağı uygulanabilir.

Bu karar, somut olayın özelliklerine göre Sulh Ceza Hakimliği veya ilgili mahkeme tarafından alınır. Kararın alınmasında delillerin yeterliliği ve ölçülülük ilkesi dikkate alınır.

Yurt Dışına Çıkış Yasağı Nasıl Öğrenilir?

Hakkında yurt dışına çıkış yasağı olup olmadığını öğrenmek isteyen kişiler, aşağıdaki yöntemlere başvurabilir:

1. e-Devlet Üzerinden Sorgulama: https://www.turkiye.gov.tr/emniyet-yurda-giriscikis-belge-sorgulama adresinden bilgi alınabilir. Ancak tüm yurt dışına çıkış yasakları burada görünmeyebilir.

2. Emniyet Müdürlüklerine Başvuru: İl Emniyet Müdürlüğü Pasaport Şube Müdürlüğüne dilekçe vererek sorgulama yapılabilir.

3. Ceza Dosyasını İnceleme: Soruşturma aşamasında kısıtlama kararı yoksa dosya incelenerek bu bilgiye ulaşılabilir. Kovuşturma aşamasında dosyada kısıtlama kararı bulunamayacağı için yargılamayı yürüten mahkeme dosyasından bilgi edinilebilir.

Yurt Dışına Çıkış Yasağı Sorgulama

Yurt dışına çıkış yasağınızın olup olmadığını öğrenmek için aşağıdaki yöntemleri kullanabilirsiniz:

1. e-Devlet Üzerinden Sorgulama: e-Devlet Kapısı üzerinden “Yurda Giriş/Çıkış Belge Sorgulama” hizmetini kullanarak yurt dışına çıkış yasağınızın olup olmadığını kontrol edebilirsiniz. Bu hizmete erişmek için aşağıdaki adımları izleyin:

   • e-Devlet hesabınıza giriş yapın.

   • Arama çubuğuna “Yurda Giriş/Çıkış Belge Sorgulama” yazın ve ilgili hizmeti seçin.

   • Açılan sayfada, yurda giriş ve çıkış kayıtlarınızı görüntüleyebilirsiniz. Bu hizmet, yurt dışına çıkış yasağınızın olup olmadığını öğrenmenize yardımcı olabilir.

2. İl Emniyet Müdürlüklerine Başvuru: e-Devlet üzerinden bilgi edinemediğiniz durumlarda, ikamet ettiğiniz ilin Emniyet Müdürlüğü’ne şahsen başvurarak yurt dışına çıkış yasağınızın olup olmadığını öğrenebilirsiniz. Başvuru sırasında kimlik belgenizi yanınızda bulundurmanız gerekmektedir.

3. Pasaport Şube Müdürlükleri: Bulunduğunuz il veya ilçedeki Pasaport Şube Müdürlüklerine giderek de yurt dışına çıkış yasağınızın olup olmadığını sorgulayabilirsiniz. Bu birimlerde, kimlik bilgilerinizi vererek gerekli kontrolleri yaptırabilirsiniz.

4. Hudut Kapıları ve Havalimanları: Seyahat planınız öncesinde, sınır kapıları veya havalimanlarındaki ilgili birimlere başvurarak yurt dışına çıkış yasağınızın olup olmadığını öğrenebilirsiniz. Ancak, bu yöntem seyahat günü beklenmedik durumlarla karşılaşmamak adına önceden diğer yöntemlerle bilgi edinmeniz daha uygun olacaktır.

Kimler Yurt Dışına Çıkamaz?

Yurt dışına çıkma yasağı, belirli şartları taşıyan kişiler için uygulanabilir. Bu kişiler şunlardır:

1. Şüpheliler veya Sanıklar: Hakkında yurt dışına çıkış yasağı kararı bulunan kişiler.

2. Vergi veya Mali Borçları Nedeniyle Yasağa Tabi Olanlar: Ancak bu tür yasaklar, yasal düzenlemelerle sınırlandırılmıştır.

3. Devlet Güvenliğini İlgilendiren Suçlardan Yargılananlar.

Bu yasağın amacı, yargı sürecini sekteye uğratabilecek kişilerin denetim altında tutulmasını sağlamaktır.

Yurt Dışı Yasağı Olan Pasaport Alabilir mi?

Yurt dışına çıkış yasağı olan bir kişi pasaport alamaz. 5682 sayılı Pasaport Kanunu’nun 22. maddesi uyarınca, mahkemeler tarafından yurtdışı yasağı konulan kişilerin pasaport başvurusu reddedilir. Bu kişiler, pasaportlarının süresi dolmuş olsa bile yenileme başvurusunda bulunamaz.

Pasaport Kanununun 22/4. maddesi de yükümlülüğün uygulanması hususunda CMK’nın bütünleyicisi olarak, hakkında yurt dışına çıkmama kararı verilmiş kimselerin açık kimlik bilgilerinin bağlı bulundukları il emniyet müdürlüğü vasıtasıyla en hızlı haberleşme aracı kullanılarak yazılı biçimde hudut kapısı bulunan emniyet müdürlüklerine, Emniyet Genel Müdürlüğüne ve şahsın nüfusa kayıtlı olduğu il emniyet müdürlüğüne bildirileceğini düzenlemektedir. Bu sayede hakkında yükümlülüğe hükmedilmiş şüpheli veya sanık yurt dışına kaçma maksadı ile sınır kapısına gittiğinde pasaport veya pasaport yerine geçen seyahat vesikasına el konulacaktır. Şüpheli veya sanık yabancı ise yurt dışına çıkmasına izin verilmeyecek, ancak pasaportuna da el konulamayacaktır. Dolayısıyla yurt dışına çıkmama yükümlülüğü şüpheli veya sanığın pasaport veya seyahat vesikasına el konulması ya da yeni bir pasaport veya seyahat vesikası verilmemesi suretiyle yerine getirilmektedir. Şüpheli veya sanığın yurt dışına çıkışı engellendikten sonra yükümlülüğe ilişkin kararın bir örneği, bu mümkün değilse karar tarihi ve karar numarası verilmelidir.

Yurt Dışına Çıkış Yasağının Kaldırılması

Yurt dışına çıkış yasağı kararına itiraz edilebilir. Şüpheli veya sanık, Sulh Ceza Hakimliği veya ilgili mahkemeye başvurarak yasağın kaldırılmasını talep edebilir. Dilekçede, yasağın kaldırılmasını gerektiren haklı nedenler ve deliller belirtilmelidir. Örneğin, kişinin yurtdışına çıkma zorunluluğu doğuran ticari faaliyetleri, eğitim veya sağlık nedenleri itiraz dilekçesinde sunulabilir. Emsal Yargıtay kararı şu şekildedir:

“Sanığa tayin edilen kısa süreli hürriyeti bağlayıcı cezanın seçenek yaptırıma çevrilirken, kanun koyucunun amacına uygun, akla ve mantığa aykırı olmayan, tarafları tatmin edici, denetime elverişli bir seçenek yaptırıma hükmedilmesi ve cezanın bir katından anlaşılması gerekenin cezanın kendisi olduğu gibi, anılan Kanun’un maddesinde yer alan “belirli yer” kavramının yurt dışına çıkış yasağını kapsamadığı, bu yasağın 5271 sayılı Kanun’un 109. maddesinde düzenlenen ve şüpheliler hakkında hükmün kesinleşinceye kadar uygulanabileceği öngörülen “adli kontrol” sistemi içerisinde yer aldığı gözetilmeden..” (Yargıtay 9. CD, 27.10.2010, E. 2010/6651, K. 2010/11103)